Կերատոականթոմա

Կերատոականթոմա. Ինչ  պետք է  իմանան ռիսկի խմբում գտնվողները և ոչ միայն
ՀՀ ԱՆ Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնը ներկայացնում է Ձեզ համապարփակ տեղեկատվություն մաշկի ուռուցքային հիվանդություններից մեկի՝ կերատոականթոմայի  մասին: Այս բլոգը գրվել է հատուկ նրանց համար, ովքեր գտնվում են ռիսկի խմբում, ինչպես նաև բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում են իմանալ ավելին այս վիճակի մասին: Մեր նպատակն է բարձրացնել հանրության իրազեկվածությունը, օգնել ճանաչել հիվանդությունը և կանխարգելել այն: Եկեք միասին պարզենք, թե ինչ է կերատոականթոման, ինչպես է  ծագում այն, ովքեր են առավել հակված դրան, որոնք են ախտորոշման և բուժման ժամանակակից մեթոդները, և վերջապես ինչ կարող եք անել հենց Դուք՝ Ձեր մաշկը առավելագույնս պաշտպանելու համար:

Ի՞նչ է կերատոականթոման:

Կերատոականթոման մաշկի ուռուցքային հիվանդություն է, որն առավել հաճախ դիտվում  է որպես գմբեթաձև կամ խառնարանաձև հանգույց՝ կենտրոնում լցված կերատինով (այն նյութը, որից պատրաստված են մեր մազերն ու եղունգները): Այն սովորաբար առաջանում է մաշկի այն հատվածներում, որոնք ենթարկվում են արևի ճառագայթների ուղղակի ազդեցությանը, օրինակ՝ դեմքին, պարանոցին, ձեռքերին կամ ոտքերին: Կերատոականթոման աճում է  դանդաղ և հազվադեպ է տարածվում դեպի մարմնի այլ հատվածներ:

Այս հիվանդության առանձնահատկությունն այն է, որ այն անցնում է երեք փուլ՝ 

-արագ աճի, որը տևում է մի քանի շաբաթից մինչև 2-3 ամիս

-կայունության(պերսիստենտ), երբ ուռուցքը դադարում է մեծանալ և պահպանում է իր տեսքն ու չափսը 

— ինքնալավացման(ռեգրեսիա), երբ այն սկսում է փոքրանալ և անհետանալ՝ թողնելով սպի: 

Սակայն, չնայած այս «բարենպաստ» ընթացքին, կերատոականթոման կարող է շփոթվել մաշկի ավելի վտանգավոր քաղցկեղի՝ տափակբջջային կարցինոմայի հետ, որը կարող է մետաստազավորվել և հանգեցնել լուրջ հետևանքների: Այդ պատճառով կարևոր է ժամանակին դիմել մասնագետի օգնությանն ու ստանալ ճշգրիտ ախտորոշում, այնուհետև համապատասխան բուժում:

Ինչու՞ է կերատոականթոման կարևոր թեմա:

Հայաստանում, ինչպես և ամբողջ աշխարհում, մաշկային հիվանդությունները, ներառյալ նորագոյացությունները, լայն տարածում են գտնում՝ կապված արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցության, կենսակերպի և շրջակա միջավայրի գործոնների հետ: Կերատոականթոման, թեև մեծամասամբ համարվում է ոչ չարորակ ուռուցք, կարող է անհանգստություն առաջացնել իր արագ աճի և արտաքին տեսքի պատճառով: Բացի այդ, այն կարող է նմանվել քաղցկեղի, ինչը ստիպում է մաշկաբաններին լուրջ վերաբերվել յուրաքանչյուր դեպքի: Այս բլոգի միջոցով մենք ցանկանում ենք օգնել Ձեզ հասկանալ, թե որ դեպքերում է պետք լինել զգոն և ինչ քայլեր է անհրաժեշտ ձեռնարկել:

Ո՞վ է ռիսկի խմբում:

Կերատոականթոման կարող է առաջանալ ցանկացած անձի մոտ և ցանկացած տարիքում, սակայն որոշ խմբեր ավելի հակված են ունենալու այս պաթոլոգիան: Եկեք դիտարկենք, թե ովքեր են նրանք և ինչու:

1. Միջինից բարձր տարիք: Կերատոականթոման առավել հաճախ հանդիպում է 50-ից բարձր տարիքի մարդկանց մոտ, իսկ ամենամեծ ռիսկը գնահատվում  է 60-70 տարեկանում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ տարիների ընթացքում մաշկը կուտակում է արևի ճառագայթների վնասակար ազդեցությունը:
2. Բաց գույն մաշկ ունեցողներ: Եթե Ձեր մաշկը բաց երանգի է և արևի տակ հեշտությամբ այրվում է, ապա Դուք ավելի բարձր ռիսկի խմբում եք: Բաց գունավորում ունեցող մաշկը պակաս պաշտպանված է ուլտրամանուշակագույն (ՈՒՄ) ճառագայթներից:
3. Արևի տակ երկար ժամանակ անցկացնողներ: Նրանք, ովքեր աշխատում են դրսում (օրինակ՝ գյուղատնտեսներ, շինարարներ) կամ սիրում են արևայրուք ընդունել, ավելի հաճախ են բախվում մաշկային այս խնդրին:
4. Ծխախոտ օգտագործողներ: Որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ ծխախոտի ծուխը կարող է մեծացնել կերատոականթոմայի առաջացման հավանականությունը՝ քիմիական նյութերի ազդեցության հետևանքով:
5. Իմունային համակարգի խնդիրներ ունեցողներ: Եթե Ձեր իմունային համակարգը թուլացած է (օրինակ՝ հիվանդությունների, դեղերի կամ օրգանների փոխպատվաստման հետևանքով), Դուք ավելի խոցելի եք:
6. Ժառանգական նախատրամադրվածություն ունեցողներ: Թեև կերատոականթոման հազվադեպ է ժառանգական, որոշ դեպքերում այն կապված է գենետիկ համախտանիշների հետ, օրինակ՝ Ֆերգյուսոն-Սմիթի համախտանիշի կամ Մյուիր-Թորեի համախտանիշի, երբ ընտանիքում եղել են մաշկի բազմաթիվ ուռուցքներ:

Եթե Դուք պատկանում եք այս խմբերից որևէ մեկին, խորհուրդ ենք տալիս ավելի ուշադիր լինել Ձեր մաշկի փոփոխություններին և պարբերաբար հետազոտվել: 

Ինչպե՞ս է առաջանում կերատոականթոման:

Կերատոականթոմայի ճշգրիտ պատճառը դեռևս լիովին պարզված չէ, սակայն գիտնականները մատնանշում են մի քանի գործոններ, որոնք կարող են նպաստել դրա առաջացմանը:

• Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ: Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները (UVA և UVB) վնասում են մաշկի բջիջները՝ առաջացնելով փոփոխություններ, որոնք կարող են հանգեցնել ուռուցքների: Դա բացատրում է, թե ինչու է կերատոականթոման հաճախ հայտնվում դեմքին, ձեռքերին և այլ բաց հատվածներում:
• Քիմիական նյութեր: Որոշ մարդկանց մոտ կերատոականթոման կապված է քաղցկեղածին (քաղցկեղ առաջացնող) նյութերի հետ, օրինակ՝ ասֆալտի կամ խեժի հետ աշխատանքի:
• Վնասվածքներ: Մաշկի ամբողջականության խախտումը (օրինակ՝ կտրվածք, այրվածք կամ վիրահատություն) կարող է նպաստել կերատոականթոմայի զարգացմանը:
• Վիրուսներ: Մարդու պապիլոմա վիրուսը, որը հայտնի է գորտնուկներ առաջացնելու մեջ, որոշ դեպքերում կարող է կապ ունենալ կերատոականթոմայի առաջացման հետ:
• Գենետիկ գործոններ: Գենային մուտացիաները (օրինակ՝ p53 կամ H-Ras գեների) կարող են որոշիչ դեր ունենալ կերատոականթոմայի զարգացման մեջ:

Այս գործոնները կարող են ազդել առանձին կամ միասին՝ ստեղծելով պայմաններ մաշկային այս նորագոյացության  առաջացման համար:

Ինչպե՞ս ճանաչել կերատոականթոման:

ԿԱ-ն սովորաբար սկսվում է որպես փոքր, կարմիր կամ մաշկի գույնի բշտիկ, որը նման է պզուկի: Մի քանի շաբաթվա ընթացքում այն արագ մեծանում է՝ դառնալով 1-2 սմ տրամագծով գմբեթաձև հանգույց: Կենտրոնում առաջանում է խառնարանի նմանվող զանգված, որը լցված է կերատինով՝ կարծր, շագանակագույն նյութով: Երբ կերատինը դուրս է գալիս, հանգույցը նմանվում է «հրաբխի»՝ խորը խառնարանով:

Այս փուլերում ԿԱ-ն կարող է առաջացնել քոր կամ թեթևակի ցավ պատճառել: Երբ այն սկսում է ինքնաբուժվել (4-6 ամիս հետո), այն փոքրանում է և թողնում  սպի: Սակայն, քանի որ այն նման է տափակ բջջային քաղցկեղին, չի կարելի անտեսել այն: Անհրաժեշտ է խորհրդակցել մաշկաբանի հետ՝ հետագա ռիսկերը գնահատելու համար:

Ինչպե՞ս է ախտորոշվում կերատոականթոման:

Եթե նկատում եք մաշկի վրա արագ աճող հանգույց, անհապաղ դիմեք մաշկաբանի: Ախտորոշումը սովորաբար կատարվում է հետևյալ կերպ.

1. Զննում: Բժիշկը տեսնում է հանգույցը, գնահատում դրա տեսքը, չափսը և տեղակայումը:
2. Բիոպսիա: Քանի որ ԿԱ-ն նման է տափակ բջջային քաղցկեղին, բժիշկը կարող է վերցնել մաշկի փոքր կտոր (բիոպտատ)՝ այն մանրադիտակով (միկրոսկոպով) ուսումնասիրելու նպատակով: Սա օգնում է ունենալ ճշգրիտ ախտորոշում. արդյոք դա կերատոականթոմա է, թե տափակ բջջային քաղցկեղ:
3. Հյուսվածաբանական հետազոտություն: Բիոպսիայից հետո մասնագետը (հյուսվածաբանը) ուսումնասիրում է բիոպտատը՝ տարբերակելու կերատոականթոման տափակ բջջային քաղցկեղից:

Այս գործընթացը կարևոր է, քանի որ ճշգրիտ ախտորոշումը արդյունավետ բուժման գրավականն է:

Ինչպե՞ս է բուժվում կերատոականթոման:

Թեև ԿԱ-ն կարող է ինքնուրույն անհետանալ, բժիշկները սովորաբար խորհուրդ են տալիս բուժում՝ վտանգները բացառելու և ավելի արագ արդյունք ստանալու համար: Ահա հիմնական մեթոդները.

1. Վիրահատական հեռացում:
   • Սովորական էքսցիզիա: Բժիշկը տեղային անզգայացմամբ հեռացնում  է գոյացությունը՝ ներառյալ դրա շուրջը գտնվող առողջ մաշկի փոքր հատվածը: Հեռացված հյուսվածքն ուղարկվում է հետազոտության:
   • Մոսի վիրահատություն: Այս մեթոդը օգտագործվում է դեմքի կամ այլ զգայուն հատվածների համար: Բժիշկը հեռացնում է ուռուցքը շերտ առ շերտ՝ ուսումնասիրելով և ստուգելով յուրաքանչյուր շերտը մանրադիտակով այնքան, մինչև ամբողջ ախտահարված օջախը հեռացվի:
2. Էլեկտրոդեսիկացիա և կյուրետաժ: Բժիշկը հատուկ գործիքով քերում է օջախը  և այրում  հիմքը՝ կանխելու հետադարձը: Այս մեթոդը արագ է, բայց կարող է թողնել սպի:
3. Ներարկումային եղանակ: Որոշ դեպքերում օգտագործվում է դեղորայք (օրինակ՝ մետոտրեքսատ կամ ֆտորուրացիլ), որոնք ներարկվում են անմիջապես ուռուցքի մեջ՝ այն փոքրացնելու նպատակով:
4. Ճառագայթային թերապիա: Այս մեթոդը հազվադեպ է օգտագործվում և նախատեսված է այն դեպքերի համար, երբ վիրահատության իրագործումը  հնարավոր չէ:
5. Դեղորայքային քսուքներ: Ֆտորուրացիլ կամ իմիքվիմոդ քսուքները կարող են օգտագործվել փոքր գոյացությունների դեպքում՝ օգնելով դրանց հետզարգացմանը:

Բուժման ընտրությունը կախված է ուռուցքի չափսից, տեղակայումից և հիվանդի ընդհանուր վիճակից: Ամեն դեպքում, վիրահատությունը համարվում է ամենաարդյունավետ միջոցը, քանի որ այն թույլ է տալիս ոչ միայն արմատապես հեռացնել գոյացությունը, այլ նաև ուսումնասիրել հեռացված հյուսվածքը:

Ի՞նչ անել բուժումից հետո:

Բուժումից հետո կարևոր է հետևել բժշկի ցուցումներին՝ վերքը մաքուր և չոր պահելու համար: ԿԱ-ն կարող է կրկնվել, ուստի խորհուրդ է տրվում.

• Պարբերաբար այցելել մաշկաբանին (տարեկան գոնե մեկ անգամ կամ ավելի հաճախ, եթե ռիսկը բարձր է):
• Զննել մաշկը նոր փոփոխությունները ժամանակին հայտնաբերելու համար:
• Ինտենսիվորեն պաշտպանել մաշկը արևից (տես ստորև):

Ինչպե՞ս կանխարգելել կերատոականթոման:

ԿԱ-ի կանխարգելումը հիմնված է մաշկը վնասակար ազդեցություններից զերծ պահելու վրա: Ահա մի քանի խորհուրդ.

1. Արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից պաշտպանություն:
   • Օգտագործեք SPF 30 կամ ավելի բարձր արևապաշտպան քսուք, որը կպաշտպանի Ձեր մաշկը UVA և UVB ճառագայթներից:
   • Կրեք գլխարկ և փակ հագուստ՝ մարմնի բաց հատվածները հնարավորինս պաշտպանելու համար:
   • Խուսափեք արևի ուղիղ ճառագայթների ազդեցության տակ գտնվելուց,  հատկապես ժ. 10:00-16:00:
2. Խուսափեք վնասվածքներից: Զգուշացեք մաշկի վնասումներից և հետևողականորեն բուժեք ցանկացած վերք:
3. Հրաժարվեք ծխախոտից: Ծխախոտի ծուխը մեծացնում է ռիսկը, ուստի դրա դադարեցումը օգուտ կբերի Ձեր մաշկին և ընդհանուր առողջությանը:
4. Պարբերական ստուգումներ: Եթե նախկինում ունեցել եք  կամ ընտանիքում եղել են մաշկային գոյացությունների հանդիպման դեպքեր, , պարբերաբար ստուգեք Ձեր մաշկը  և այցելեք մաշկաբանի առնվազն տարին մեկ անգամ:

Կերատոականթոմայի կանխատեսումը:

Կերատոականթոմայի համար կանխատեսումը (հիվանդության ընթացքի և արդյունքի մասին կանխագուշակումը) բավականին  դրական  է: Եթե գոյացությունը ժամանակին հեռացվում է, այն չի վերադառնում և չի առաջացնում լուրջ խնդիրներ: Հազվադեպ դեպքերում, եթե կերատոականթոման սխալմամբ համարվել է տափակ բջջային քաղցկեղ կամ այն չի բուժվել, կարող է առաջանալ տեղային ագրեսիվ աճ կամ տարածում, սակայն սա հանդիպում  է բացառիկ դեպքերում:

Ինչու՞ է կարևոր իրազեկվածությունը:

Կերատոականթոմայի մասին տեղեկացվածությունը օգնում է մարդկանց ժամանակին դիմել բժշկի՝ խուսափելով վտանգներից և հնարավոր բարդություններից: Հայաստանում, որտեղ արևոտ օրերը շատ են, մաշկի պաշտպանությունը և վաղ ախտորոշումը կարևոր տեղ են զբաղեցնում բոլորի համար: Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնը պատրաստ է օգնել Ձեզ՝ տրամադրելով մասնագիտական խորհրդատվություն և բուժում:

Եզրակացություն:

Կերատոականթոման մաշկային նորագոյացություն է, որը, չնայած իր հիմնականում բարենպաստ ընթացքին, պահանջում է ուշադրություն, զգոնություն և ժամանակին միջամտություն: Եթե նկատում եք մաշկի վրա արագ աճող հանգույց, ապա մի սպասեք, որ այն ինքնուրույն կանհետանա: Դիմեք մաշկաբանին, ստացեք խորհրդատվություն և, անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան բուժում: Պաշտպանեք Ձեր մաշկը արևից, հետևեք առողջ կենսակերպի և մի մոռացեք կանոնավոր ստուգումների մասին:

Մենք՝ Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնում, այստեղ ենք՝ օգնելու Ձեզ: Եթե ունեք հարցեր կամ կասկածներ, կապ հաստատեք  մեզ հետ: Ձեր մաշկի առողջությունը Ձեր ձեռքերում է: