Կապոշիի սարկոմա

Կապոշիի սարկոման չարորակ ուռուցք է, որը սովորաբար դրսևորվում է մաշկի վրա կարմիր, մանուշակագույն կամ մուգ շագանակագույն բծերի կամ հանգույցների տեսքով: Այն առաջանում է HHV-8 վիրուսի հետևանքով, որը նաև հայտնի է որպես Կապոշիի սարկոմայի հետ կապված հերպեսի վիրուս (KSHV): Այս վիրուսը փոխանցվում է սեռական ճանապարհով, թքի միջոցով կամ արյան հետ շփման միջոցով: Կապոշիի սարկոման կարող է ազդել ինչպես մաշկի, այնպես էլ ներքին օրգանների վրա, ինչպիսիք են ստամոքս-աղիքային համակարգը և թոքերը:

Հիվանդությունը դասակարգվում է չորս հիմնական տեսակների.

• Դասական. Հիմնականում հանդիպում է տարեց տղամարդկանց մոտ, հատկապես Միջերկրածովյան տարածաշրջանում: Այն սովորաբար դանդաղ է զարգանում և ազդում է ստորին վերջույթների մաշկի վրա:
• Էնդեմիկ. Տարածված է Սահարայից հարավ ընկած տարածաշրջանում: Հաճախ դրսևորվում է երեխաների և երիտասարդների շրջանում:
• Յաթրոգեն. Կապված է իմունային համակարգը ճնշող դեղորայքի օգտագործման հետ, օրինակ՝ օրգանների փոխպատվաստումից հետո:
• ՁԻԱՀ համակցված. Հանդիպում է ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ ունեցող անձանց մոտ և սովորաբար ավելի ագրեսիվ ընթացք է ունենում:

Կապոշիի սարկոմայի զարգացման ռիսկը կախված է մի շարք գործոններից.

• HHV-8 վարակ. Վիրուսը հիվանդության առաջացման հիմնական պատճառն է: Վարակը տարածված է որոշ տարածաշրջաններում, օրինակ՝ Աֆրիկայում, Միջերկրական ծովի երկրներում և Կենտրոնական/Արևելյան Եվրոպայում:
• Իմունային համակարգի թուլացում. ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ով, օրգանների փոխպատվաստմամբ կամ իմունային համակարգը ճնշող դեղամիջոցներ ընդունող անձինք ավելի բարձր ռիսկի խմբում են:
• Տարիք և սեռ. Դասական սարկոման հաճախ հանդիպում է տարեց տղամարդկանց մոտ:
• Սեռական վարքագիծ. Համասեռամոլներն ունեն HHV-8 վարակի բավականին բարձր ռիսկ:
• Աշխարհագրական գործոն. Հիվանդությունը ավելի տարածված է այնպիսի տարածաշրջաններում, որտեղ HHV-8 վիրուսի տարածվածությունը բարձր է:

Կապոշիի սարկոմայի առաջնային ախտանշանները կապված են մաշկի վրա առաջացող վնասվածքների հետ: Այս վնասվածքները կարող են լինել.

• Բծեր. Հարթ, կարմիր, մանուշակագույն կամ մուգ գույնի բծեր, որոնք սովորաբար ցավ չեն պատճառում:
• Թիթեղներ. Բարձրացած կամ հարթ մակերեսով վնասվածքներ:
• Հանգույցներ. Կլոր, բարձրացած գոյացություններ, որոնք կարող են խոցոտվել կամ արյունահոսել:

Այս վնասվածքները հիմնականում հայտնվում են ստորին վերջույթների, մասնավորապես սրունքների և ոտնաթաթի վրա, սակայն կարող են առաջանալ նաև դեմքի, բերանի խոռոչի, սեռական օրգանների կամ մարմնի այլ հատվածներում: Որոշ դեպքերում հիվանդությունը կարող է առաջացնել այտուց՝ ենթամաշկային հեղուկի կուտակման հետևանքով:

Ներքին օրգանների ախտահարում. Թեև դասական սարկոմայի դեպքում ներքին օրգանների ախտահարումը հազվադեպ է (10%-ից պակաս), ՁԻԱՀ-ի հետ ասոսացված սարկոմայի դեպքում այն ավելի հաճախ է հանդիպում: Ներքին օրգանների ախտահարումը կարող է առաջացնել.

• Ստամոքս-աղիքային համակարգ. Արյունահոսություն, փորլուծություն, որովայնի ցավ կամ այտուցներ՝ կապված սպիտակուցի կորստի հետ:
• Թոքեր. Շնչառության դժվարություն, կրծքավանդակի ցավ կամ արյունային արտադրություն:
• Բերանի խոռոչ. Վնասվածքներ, որոնք կարող են խանգարել խոսելուն կամ սնվելուն:

Դասական սարկոմայի ընթացքը սովորաբար դանդաղ է, և այն հազվադեպ է ազդում կյանքի տևողության վրա: Այնուամենայնիվ, հիվանդությունը կարող է արագ զարգանալ կամ ունենալ սրացման փուլեր, ինչը կարող է հաշմանդամության կամ կյանքի որակի վատթարացման պատճառ դառնալ:

Կապոշիի սարկոմայի ախտորոշումը սկսվում է մաշկի վնասվածքների կլինիկական զննումից: Բժիշկը կարող է կասկածել սարկոմայի մասին՝ ելնելով վնասվածքների գույնից, ձևից և տեղակայումից: Այնուամենայնիվ, վերջնական ախտորոշման համար պահանջվում է բիոպսիա և հյուսվածաբանական հետազոտություն: Բիոպսիայի ընթացքում կարող են իրականացվել լրացուցիչ թեստեր, օրինակ՝

• Պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա (PCR). Հայտնաբերում է HHV-8 վիրուսի ԴՆԹ-ն:
• Իմունոհիստոքիմիական հետազոտություն. Հաստատում է HHV-8-ի հետ կապված սպիտակուցների առկայությունը:

Եթե կա կասկած ներքին օրգանների ախտահարման վերաբերյալ, ապա կատարվում են պատկերային հետազոտություններ .

• Էնդոսկոպիա. Ստամոքս-աղիքային համակարգի հետազոտության համար:
• Կրծքավանդակի ռենտգեն կամ ԿՏ. Թոքերում փոփոխությունների հայտնաբերման համար:

Կապոշիի սարկոմայի մաշկային վնասվածքները կարող են նմանվել այլ հիվանդությունների, ինչը կարևոր է հաշվի առնել ախտորոշման ժամանակ:

• Ծայրամասային անոթային հիվանդություն. Հաճախ հանդիպում է տարեց մարդկանց մոտ և կարող է առաջացնել մաշկի գունային փոփոխություններ:
• Բացիլյար անգիոմատոզ. Բարտոնելլա բակտերիայով առաջացած վարակ, որն առաջացնում է կարմիր կամ մանուշակագույն պապուլաներ:
• Սպորոտրիխոզ. Սնկային վարակ, որը կարող է նմանվել սարկոմայի հանգուցային ձևին:
• Միկոբակտերիում մարինում. Ոչ տուբերկուլյոզային միկոբակտերիայով առաջացած մաշկային վարակ:

Այս հիվանդությունները տարբերվում են բուժման մեթոդներով, ուստի ճշգրիտ ախտորոշումը կարևոր է:

Կապոշիի սարկոմայի բուժումը կախված է հիվանդության տեսակից, վնասվածքների տարածվածությունից, ախտանշանների առկայությունից և հիվանդի ընդհանուր առողջական վիճակից: Դասական սարկոմայի դեպքում, եթե վնասվածքները քիչ են և չեն առաջացնում անհանգստություն, բժիշկը կարող է առաջարկել պարզապես մշտադիտարկում՝ առանց ակտիվ բուժման: Այնուամենայնիվ, եթե հիվանդությունը առաջացնում է որոշակի գանգատներ, ապա կիրառվում են հետևյալ մեթոդները.

• Վիրահատություն. Մեկ կամ մի քանի վնասվածքների հեռացում, եթե դրանք արյունահոսում են:
• Ճառագայթային թերապիա. Օգտագործվում է վնասվածքների կրճատման կամ ախտանշանների մեղմացման համար: Այն հատկապես արդյունավետ է սահմանափակ օջախների դեպքում:
• Կրիոթերապիա. Հեղուկ ազոտի օգտագործում փոքր վնասվածքների դեպքում:
• Ներվնասվածքային թերապիա. Քիմիաթերապևտիկ դեղամիջոցների ներարկում անմիջապես վնասվածքի մեջ:
• Տեղային դեղամիջոցներ. Մի շարք քսուքների և նրբաքսուքների կիրառում՝ մաշկային վնասվածքների բուժման համար:

Համակարգային բուժումը կիրառվում է, եթե հիվանդությունը տարածված է կամ առաջացնում է ծանր ախտանշաններ: Հիմնական մեթոդները ներառում են.

• Քիմիաթերապիա. Ամենատարածված մեթոդներից է, քանի որ կիրառվող դեղորայքը արդյունավետ է և ունի համեմատաբար քիչ կողմնակի ազդեցություններ:
• Իմունոմոդուլյատորներ. Հաստատված են դասական սարկոմայի բուժման համար և ընդունվում են բերանացի: Արդյունավետ է միջին ծանրության դեպքերի համար:
• Հակավիրուսային թերապիա. ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի հետ ասոցացված սարկոմայի դեպքում հակառետրովիրուսային թերապիան օգնում է վերականգնել իմունային համակարգը և կանխել սարկոմայի առաջընթացը:

Հաշվի առնելով, որ Կապոշիի սարկոման կապված է HHV-8 վիրուսի հետ, կանխարգելման հիմնական միջոցները ներառում են.

• Անվտանգ սեռական վարքագիծ. Պահպանակների օգտագործումը նվազեցնում է վիրուսի փոխանցման ռիսկը:
• Իմունային համակարգի պահպանում. ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ ունեցող անձինք պետք է կանոնավոր կերպով հետևեն բժշկի նշանակած բուժմանը:
• Հիգիենայի պահպանում. Քանի որ վիրուսը կարող է փոխանցվել թքի միջոցով, խորհուրդ է տրվում խուսափել ընդհանուր սպասքի կամ անձնական իրերի օգտագործումից:

Հայաստանում կարևոր է բարձրացնել իրազեկվածության մակարդակը, հատկապես ռիսկային խմբերի շրջանում: Պարբերական բժշկական ստուգումները և վաղ ախտորոշումը կարող են զգալիորեն բարելավել բուժման արդյունքները:

ՀՀ ԱՆ Մաշկաբանության ազգային կենտրոնը պատրաստ է աջակցել հիվանդներին՝ տրամադրելով բարձրորակ բժշկական օգնություն և խորհրդատվություն: Կենտրոնը նաև կազմակերպում է իրազեկման միջոցառումներ՝ խթանելու վաղ ախտորոշումը և կանխարգելումը:

Կապոշիի սարկոման թեև չարորակ, սակայն կառավարելի հիվանդություն է, ժամանակին ախտորոշման և բուժման դեպքում: Իրազեկվածությունը, վաղ հայտնաբերումը և ժամանակակից բուժման մեթոդները կարող են զգալիորեն բարելավել հիվանդների կյանքի որակը: ՀՀ ԱՆ Մաշկաբանության ազգային կենտրոնը կոչ է անում բոլորին, հատկապես ռիսկի խմբում գտնվողներին, լինել ուշադիր իրենց առողջության նկատմամբ և պարբերաբար հետազոտվել: Եկեք միասին պայքարենք Կապոշիի սարկոմայի դեմ՝ իրազեկվածությամբ և կանխարգելմամբ: