Բոուենի Հիվանդություն

ՀՀ ԱՆ Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնը ներկայացնում է համապարփակ ուղեցույց Բոուենի հիվանդության մասին՝ մաշկի վաղ փուլի ուռուցքային վիճակ, որը ժամանակին հայտնաբերման և բուժման դեպքում լիովին կառավարելի է: Այս հոդվածը գրվել է հատուկ նրանց համար, ովքեր գտնվում են ռիսկային խմբում, ինչպես նաև բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում են պահպանել իրենց մաշկի առողջությունը: Մեր նպատակն է բարձրացնել հանրային իրազեկվածությունը, խրախուսել վաղ ախտորոշումը և կանխարգելել հնարավոր բարդությունները:

Բոուենի հիվանդությունը մաշկի վաղ փուլի չարորակ նորագոյացություն է, որը հայտնի է նաև որպես տափակ բջջային քաղցկեղի տեղային ձև (squamous cell carcinoma in situ): Այն ազդում է մաշկի վերին շերտի՝ էպիդերմիսի բջիջների վրա, որոնք կոչվում են կերատինոցիտներ (բջիջներ, որոնք արտադրում են կերատին՝ մաշկի պաշտպանիչ սպիտակուց): Ի տարբերություն ավելի ծանր ձևերի, Բոուենի հիվանդության դեպքում ոչ նորմալ բջիջները մնում են էպիդերմիսում և չեն ներթափանցում դեպի մաշկի խորը շերտեր:

Բոուենի հիվանդությունը սովորաբար դանդաղ է զարգանում՝ տարիների ընթացքում, սակայն առանց բուժման կա փոքր, բայց նշանակալի ռիսկ, որ այն կարող է վերածվել ինվազիվ տափակ բջջային քաղցկեղի՝ ավելի լուրջ վիճակ, որը կարող է տարածվել դեպի մաշկի խորը շերտեր և նույնիսկ այլ օրգաններ:

Բոուենի հիվանդությունը սովորաբար հայտնվում է մաշկի վրա որպես կարմիր, թեփոտվող բիծ կամ հարթ ափսեանման օջախ, որը ունի հստակ եզրեր: Այս բծերը կարող են հայտնվել մարմնի ցանկացած մասում, սակայն առավել հաճախ հանդիպում են արևի ճառագայթներին ենթարկվող հատվածներում, ինչպիսիք են՝

• Դեմքը, հատկապես այտերը
• Պարանոցը,
• Ձեռքերն ու ոտքերը
• Գլխամաշկը (հատկապես տղամարդկանց մոտ)

Հիվանդության որոշ առանձնահատկություններ ներառում են՝

• Արտաքին տեսք. Բծերը կարող են լինել կարմիր, վարդագույն կամ, ավելի հազվադեպ, պիգմենտավորված (գունավոր, օրինակ՝ շագանակագույն), հատկապես մուգ մաշկ ունեցող անձանց մոտ: Դրանք հաճախ թեփոտվում են, կարող են կոշտանալ (հիպերկերատոտիկ) կամ ճաքճքել:
• Չափս. Բծերը կարող են տատանվել մի քանի միլիմետրից մինչև մի քանի սանտիմետրի սահմաններում: Խոշոր բծերը կարող են հասնել մինչև 10 սմ-ի:
• Ախտանշաններ. Սովորաբար բծերը չեն առաջացնում ցավ, քոր կամ անհանգստություն, ինչը հաճախ հանգեցնում է ախտորոշման ուշացման: Երբեմն կարող է առաջանալ թեթև քոր կամ բորբոքում:
• Տեղակայում. Բոուենի հիվանդությունը կարող է հայտնվել նաև լորձաթաղանթների վրա՝ բերանի խոռոչում կամ սեռական օրգանների շրջանում:

Հիվանդությունը կարող է նմանվել այլ մաշկային խնդիրների, ինչպիսիք են՝

• Պսորիազ (մաշկի քրոնիկ բորբոքային հիվանդություն, որի դեպքում առաջանում են կարմիր, թեփոտվող բծեր)
• Էկզեմա (մաշկի բորբոքում, որը կարող է առաջացնել կարմրություն և քոր)
• Ակտինիկ կերատոզ (արևի ճառագայթների հետևանքով առաջացած կոշտացած բծեր, որոնք համարվում են նախաքաղցկեղային վիճակ)
• Սնկային վարակներ

Այս նմանությունն է պատճառը, որ մարդիկ հաճախ անտեսում են բծերը կամ փորձում են դրանք բուժել առանց մասնագետի խորհրդատվության: Եթե նկատում եք մաշկի վրա բիծ, որը չի անհետանում 2-3 ամսվա ընթացքում, մեծանում է, արյունահոսում կամ խոցոտվում է, անհապաղ դիմեք մաշկաբանի:

Բոուենի հիվանդությունը կարող է զարգանալ բոլորի մոտ, սակայն որոշ մարդիկ ավելի բարձր ռիսկի խմբում են: Հիմնական ռիսկի գործոնները ներառում են՝

• Արևի ճառագայթների ազդեցություն. Ուլտրամանուշակագույն (ՈՒՄ) ճառագայթները՝ ինչպես բնական (արև), այնպես էլ արհեստական (սոլյարի), վնասում են մաշկի բջիջների ԴՆԹ-ն: Բաց մաշկ ունեցող մարդիկ, ովքեր հեշտությամբ այրվում են արևի տակ, առավել խոցելի են:
• Տարիք. Հիվանդությունը հիմնականում ախտորոշվում է 60 տարեկանից բարձր անձանց մոտ: Դա պայմանավորված է մաշկի վնասների կուտակմամբ՝ երկարատև արևի ազդեցության հետևանքով:
• Իմունային համակարգի թուլացում. Իմունային համակարգը կարևոր դեր է խաղում ոչ նորմալ բջիջների վերահսկման գործում: Իմունաճնշիչ դեղորայք ընդունող անձինք (օրինակ՝ օրգանների փոխպատվաստումից հետո) կամ քրոնիկ հիվանդություններ ունեցողները (օրինակ՝ ՀԻՎ/ՁԻԱՀ) ավելի բարձր ռիսկի խմբում են:
• Մարդու պապիլոմավիրուս (HPV). HPV-ի որոշ տեսակներ, հատկապես HPV-16, կապված են Բոուենի հիվանդության հետ, մասնավորապես սեռական օրգանների կամ եղունգների շրջանում:
• Արսենի ազդեցություն. Անցյալում արսեն պարունակող դեղամիջոցներ կամ աղտոտված ջուր օգտագործած անձինք ավելի բարձր ռիսկի խմբում են: Սա այսօր ավելի հազվադեպ է հանդիպում:
• Ճառագայթային բուժում. Ռադիոթերապիա ստացած անձինք տարիներ անց կարող են ունենալ մաշկի վնասում, որը հանգեցնում է Բոուենի հիվանդության:
• Մաշկի նախկին վնասվածքներ. Քրոնիկ վերքերը կամ սպիները կարող են նպաստել հիվանդության առաջացմանը:

Հայաստանում ռիսկային խմբում են նաև գյուղատնտեսական աշխատանքներով զբաղվող անձինք, ովքեր երկար ժամանակ են անցկացնում արևի տակ՝ առանց պաշտպանության:

Բոուենի հիվանդության ճշգրիտ ախտորոշումը պահանջում է մաշկաբանի մանրակրկիտ զննում և հաճախ գործիքային հետազոտություն: Ահա ախտորոշման հիմնական քայլերը՝

• Կլինիկական զննում. Մաշկաբանը գնահատում է գոյացության արտաքին տեսքը, չափսը, գույնը և տեղակայումը:
• Դերմատոսկոպիա. Հաճախ օգտագործվում է դերմատոսկոպ՝ սարք, որը մեծացնում է մաշկի մակերեսը և ցույց է տալիս բնորոշ նշանները:
• Բիոպսիա. Հաճախ կարիք է լինում կատարելու մաշկի փոքր կտորի նմուշառում ՝ տեղային անզգայացման ներքո:
• Հյուսվածաբանական հետազոտություն. Վերցված նմուշը հետազոտվում է մանրադիտակի տակ: Բոուենի հիվանդության դեպքում նկատվում է դիսպլազիա էպիդերմիսի ամբողջ հաստությամբ՝ առանց ներթափանցելու դեպի բուն մաշկ: Սա տարբերակում է այն ակտինիկ կերատոզից (մասնակի դիսպլազիա) և ինվազիվ քաղցկեղից (դերմիսի ներթափանցում):

Հայաստանի Հանրապետության Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնում մենք օգտագործում ենք ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, ներառյալ դերմատոսկոպիան և բարձրակարգ հյուսվածաբանական լաբորատորիաներ՝ ճշգրիտ ախտորոշումն ապահովելու նպատակով:

Բոուենի հիվանդությունը համարվում է բարորակ վիճակ՝ վաղ փուլում, քանի որ այն չի ընդգրկում մաշկի խորը շերտերը: Սակայն առանց բուժման կա հավանականություն, որ այն կարող է վերածվել ինվազիվ տափակ բջջային քաղցկեղի, որը կարող է տարածվել դեպի ավշային հանգույցներ կամ այլ օրգաններ:

Հայաստանում, որտեղ մաշկի քաղցկեղի դեպքերը հիմնականում կապված են արևի բարձր ակտիվության հետ, վաղ ախտորոշումը կարևոր է բարդությունների կանխարգելման համար: Վաղ հայտնաբերումը թույլ է տալիս օգտագործել պարզ, ոչ ինվազիվ բուժման մեթոդներ՝ նվազեցնելով սպիների կամ այլ կոսմետիկ խնդիրների առաջացման հավանականությունը:

Բոուենի հիվանդությունը բուժելի է, և բուժման ընտրությունը կախված է գոյացության չափսից, տեղակայումից, օջախների քանակից և հիվանդի ընդհանուր առողջական վիճակից: Ահա հիմնական մեթոդները՝

• Կրիոթերապիա
  • Հեղուկ ազոտը ցողվում է բծի վրա՝ սառեցնելով և ոչնչացնելով ոչ նորմալ բջիջները:
  • Առավելություններ. Պարզ է, արագ, հաճախ առանց անզգայացման անհրաժեշտության: Հարմար է փոքր, մակերեսային բծերի համար:
  • Թերություններ. Կարող է առաջացնել ժամանակավոր կարմրություն կամ անհարմարություն:
• Տեղային
  • Դեղամիջոցներ Քսուքներ, որոնք պայքարում են քաղցկեղածին բջիջների դեմ և կանխում նոր բջիջների առաջացումը:
  • Առավելություններ. Ոչ ինվազիվ, հեշտ կիրառելի մեթոդ, որը հարմար է խոշոր օջախների վրա օգտագործելու համար:
  • Թերություններ. Կարող է առաջացնել կարմրություն, բորբոքում կամ խոց:
• Ֆոտոդինամիկ Թերապիա (PDT)
  • Լուսազգայուն նյութը ազդում է բծի վրա, որից հետո այն լուսավորվում է հատուկ լույսով՝ ոչնչացնելով ոչ նորմալ բջիջները:
  • Առավելություններ. Ոչ ինվազիվ մեթոդ, որը հարմար է բազմաթիվ կամ խոշոր օջախների համար, հատկապես դեմքի կամ դժվարամատչելի հատվածների համար:
  • Թերություններ. Կարող է առաջացնել այրոց կամ բորբոքում:
• Վիրահատական Հեռացում
  • Բիծը հեռացվում է տեղային անզգայացման ներքո՝ ներառյալ առողջ մաշկից 4-5 մմ հատված:
  • Առավելություններ. Ամենաարդյունավետ մեթոդն է. որն ՝ ապահովում է օջախի ամբողջական հեռացում:
  • Թերություններ. Կարող է թողնել սպի, հատկապես դեմքի վրա:
• Կյուրետաժ և Էլեկտրակոագուլյացիա
  • Բիծը քերում են, այնուհետև այրում էլեկտրական հոսանքով՝ կանխելու արյունահոսությունը:
  • Առավելություններ. Արագ, ծախսարդյունավետ, հարմար փոքր և մակերեսային օջախների համար:
  • Թերություններ. Չի հեռացնում խորքային բջիջները:
• Ճառագայթային Թերապիա
  • Ճառագայթներն օգտագործվում են քաղցկեղային բջիջները ոչնչացնելու համար:
  • Առավելություններ. Հարմար է, երբ վիրահատությունը հնարավոր չէ, հատկապես տարեց հիվանդների կամ բազմաթիվ բծեր ունեցող անձանց համար:
  • Թերություններ. Խորհուրդ չի տրվում ստորին վերջույթների համար՝ վերքերի դանդաղ լավանալու պատճառով:

ՀՀ ԱՆ Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնում մեր մասնագետները կօգնեն Ձեզ ընտրել ամենահարմար բուժումը՝ հաշվի առնելով Ձեր կարիքները:

Կանխարգելումը Բոուենի հիվանդության դեմ պայքարի կարևոր մասն է: Ահա մի քանի հիմնական խորհուրդներ՝

• Պաշտպանություն արևից
  • Խուսափեք արևի ուղիղ ճառագայթներից ժամը 10:00-16:00
  • Օգտագործեք SPF 30 կամ ավելի բարձր գործակցով արևապաշտպան քսուք՝ թարմացնելով յուրաքանչյուր 2 ժամը մեկ:
  • Հագեք երկարաթև հագուստ, լայնեզր գլխարկներ և կրեք արևային ակնոց:
• Խուսափեք Սոլյարիից
  • Արհեստական ՈՒՄ ճառագայթները վնասակար են մաշկի համար:
• Մաշկի Ինքնազննում
  • Պարբերաբար ստուգեք Ձեր մաշկը՝ նոր բծերը կամ գոյացությունները հայտնաբերելու համար: Ուշադրություն դարձրեք այն օջախներին, որոնք չեն լավանում կամ արագորեն փոխում են տեսքը:
  • Այցելեք մաշկաբանի՝ ընդհանուր հետազոտման համար:
• Առողջ Իմունային Համակարգ
  • Պահպանեք հավասարակշռված սննդակարգ, կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվություն և բավարար քուն՝ իմունային համակարգը ամրապնդելու համար:
  • Խուսափեք ծխախոտի օգտագործումից, քանի որ այն վնասում է մաշկի բջիջները:

 

Բոուենի հիվանդությունը վաղ հայտնաբերման դեպքում բուժելի է և չի հանգեցնում լուրջ բարդությունների: Իրազեկվածությունը, կանխարգելումը և ժամանակին ախտորոշումը կարևոր են Ձեր մաշկի առողջությունը պահպանելու համար: Հայաստանի Հանրապետության Մաշկաբանության Ազգային Կենտրոնը Ձեր կողքին է՝ ապահովելու բարձրորակ բժշկական ծառայություն և աջակցություն:

Եթե նկատել եք կասկածելի գոյացություն կամ պարզապես ցանկանում եք հետազոտել Ձեր մաշկը, ապա կապ հաստատեք մեզ հետ: Միասին մենք կարող ենք պաշտպանել Ձեր մաշկն ու պահպանել առողջությունը: